Hazard, rozrywka tak stara jak nasza cywilizacja, stanowi fenomen, nad którym z zainteresowaniem pochylają się psychologowie. Jak to jest, że ponad 35% dorosłych Polaków korzysta dziś z takiej czy innej formy gier na pieniądze? Część z nich wybiera zakłady bukmacherskie, inni — kasyna online takie jak choćby FontanKasyno PL. Jeszcze inni ustawiają się w kolejkach do kolektur stacjonarnych, by nabyć kolejne zdrapki.
W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć wam, jakie procesy stoją za motywacjami hazardzistów. Omówimy w nim psychologiczne podstawy stojące za tym, że miliony entuzjastów ruletki czy automatów szukają dreszczyku ryzyka i sięgają po portfel w nadziei na uzyskanie nagród pieniężnych.
Skąd bierze się nieodparty urok hazardu?
Powab, jaki roztacza hazard, bierze się z unikalnego połączeniu ryzyka, nagrody i niepewności towarzyszącej zakładowi. Psychologom udało się zbadać szereg mechanizmów rządzących naszymi umysłami, gdy decydujemy się na postawienie kasy u bukmachera czy w internetowym kasynie.
| Czynnik | Opis |
| Iluzja kontroli | Wielu hazardzistów wierzy, że są w stanie uzyskać kontrolę nad z natury losowym wynikiem. Ta „iluzja kontroli” jest kluczowym czynnikiem przyciągającym do hazardu. Niezależnie od tego, czy chodzi o wybieranie liczb na loterii, czy wiarę w świetną passę przy stole do blackjacka, to przekonanie kształtuje postawę, zachowanie i późniejsze decyzje hazardzisty. |
| Wpływy społeczne i kulturowe | Hazard stanowi aktywność, która ma charakter społeczny i jako taki powinien być analizowany w odpowiednim kontekście. Od wieczorów w kasynie z przyjaciółmi po śledzone przez miliony fanów prestiżowe turnieje pokerowe: hazard przyczynia się do budowania więzi społecznych. Zdaniem antropologów jest on również źródłem tzw. "ekspresji kulturowej". |
| Koncepcja ryzyka kontra nagrody | Oś hazardu stanowią koncepcje ryzyka i nagrody. Hazardziści często porównują potencjalne zyski z możliwymi stratami i procesy te mają swoje źródło w psychologii. Często towarzyszą temu różnorodne błędy poznawcze, które zakrzywiają naszą perspektywę widzenia. |
| Bliskie porażki | Mechanizm ten zaburza nasze logiczne myślenia i sprawia, że zapominamy o żelaznych prawach, którymi rządzi się rachunek prawdopodobieństwa i statystyka. Okazuje się bowiem, że bliskie wygranej bywając równie stymulujące co rzeczywiste wygrane. Często wzmacniają wiarę w ostateczny sukces i w efekcie skutkują dalszą grą pomimo oczywistych strat. |
| Emocjonalny rollercoaster | Wizyta w kasynie skutkuje prawdziwą burzą emocjonalną, od wzlotu przy uzyskaniu wygranej do żalu, który towarzyszy każdej przegranej. Zrozumienie tego cyklu emocjonalnego ma kluczowe znaczenie dla wyjaśnienia psychiki hazardzisty. |
Ekscytacja potencjalną wygraną wywołuje zawsze przypływ adrenaliny i dopaminy, podobnie jak w przypadku innych zachowań, w których gra toczy się o wysoką stawkę.
Psychologiczne skutki wygrywania i przegrywania
Wygrany jackpot w kasynie online z pewnością jest źródłem ogromnych emocji. W naszej głowie dochodzi do wyrzutu adrenaliny i w mózgu. Słowem, na krótką chwilę odczuwamy wielką radość i przestajemy myśleć racjonalnie.
Z kolei przegrana dla wielu hazardzistów stanowi emocjonalny dołek. Towarzyszą jej takie uczucia jak:
- żal,
- poczucie straty,
- rozczarowanie,
- frustracja.
W wielu przypadkach powoduje to, że zamiast zrobić sobie przerwę, wpadamy w błędne koło i zaczynamy gonić za stratami. Gdy wejdziemy na tę ścieżkę, prosimy się o kłopoty, stąd też w poradnikach dotyczących odpowiedzialnej gry na pierwszym miejscu znajduje się rada, by podczas wizyty w kasynach nigdy nie próbować odbić się natychmiast po stracie. Niestety prowadzi to najczęściej do jeszcze większych strat.
Oczekiwanie na potencjalną wygraną wyzwala dopaminę, często określaną jako neuroprzekaźnik „dobrego samopoczucia”. Ten przypływ hormonu szczęścia wywołuje poczucie podniecenia i przyjemności. Prosta reakcja neurochemiczna sprawia, że hazardziści wracają po więcej i są w stanie gonić się za kolejnym uderzeniem dopaminy.
Ale w grę wchodzi nie tylko dopamina. Układ nagrody w mózgu to złożona sieć, w której równie istotną rolę odgrywają inne neuroprzekaźniki, w tym serotonina i noradrenalina. Do tego dochodzą wspomniane wyżej błędy poznawcze: jeśli coś zdarza się częściej niż zwykle w danym okresie, to będzie się zdarzać rzadziej w przyszłości (lub odwrotnie). Na przykład, gracz w ruletkę może wierzyć, że po serii czerwonych liczb, czarne „powinny” pojawić się jako następne. Ten błąd skutkuje błędnymi decyzjami i bardziej ryzykowną grą.
Inną poznawczą pułapką wśród hazardzistów jest iluzja kontroli. Tendencja ta wywołuje w graczu złudzenie, że posiada on umiejętność wpływania na wydarzenia, które w rzeczywistości są zdeterminowane przez przypadek. Osoba grająca na slotach może, na przykład wykształcić rozmaite rytuały lub ugruntować wiarę w dziwaczne przesądy. Wspomniany mechanizm potrafi być szczególnie niebezpieczny, gdyż prowadzi do podnoszenia stawek i przedłużających się sesji hazardowych.
Bezpieczny hazard dla przyjemności
Hazard uprawiany w sposób odpowiedzialny dla milionów ludzi jest po prostu formą rozrywki. Gracz, który chce czerpać z tej aktywności satysfakcję, powinien być jednak świadom procesów psychologicznych, które są w stanie przekształcić zabawę w szkodliwe uzależnienie.
Terapeuci podkreślają, że wczesne rozpoznanie oznaki tzw. "problemowej gry" jest kluczowe. Samoświadomość i uważna obserwacja własnych reakcji na wygraną i przegraną pozwala nam w przyszłości dokonywać bardziej przemyślanych wyborów. Wiedza ta nie tylko może uchronić nas przed uzależnieniem. Bogatsi w nią będziemy w stanie uniknąć pułapek, jakie zastawia na nas nasz własny umysł.
